مرکز پژوهش های اتاق ایران، تهیه و انتشار سلسله گزارشهای "پایش تحولات تجارت جهانی" را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده است. در این گزارشها مسائل مهم روز از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می گیرند.
در هفتاد و نهمین گزارش از این سلسله گزارشها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه ای محیط ژئواکونومیک ایران و خلاصه ای از آخرین گزارشها و انتشارات بین المللی در قالب بخش پژوهشها و کتابهای تازه، ارائه شده است.
با گذشت قریب به دو سال از تهاجم روسیه به اوکراین، جهان همچنان متاثر از پیامدهای اقتصادی آن است. مسدود شدن حجم بالایی از داراییهای ارزی روسیه، تحریم تجارت کالاهای کلیدی این کشور، عدم دسترسی به سیستم پرداخت بین المللی به موازات افزایش فشارهای اتحادیه اروپا برای جلوگیری از دور زدن تحریمها، سبب شده تا علاوه بر کاهش 70 درصدی تجارت با آمریکا، وابستگی روزافزونی هم به کالاهای چینی ایجاد شود که یقینا آینده اقتصاد روسیه را به شدت تحت تاثیر قرار خواهد داد. چین هم با افزایش 60 درصدی سهمیه بخش خصوصی از واردات نفت، فرصت مغتنمی برای صادرکنندگان نفت متحد با خود، از جمله روسیه و ایران برای فروش نفت به این کشور فراهم آورده است. از سوی دیگر هند پس از ارائه مجوز تجارت با ارز ملی خود (روپیه) با 18 کشور به برخی از بانکها، در تلاش است تا دلار را از تجارت نفت حذف کرده و تسویه های تجاری با بزرگترین صادرکنندگان، از جمله امارات و عربستان را با روپیه انجام دهد. اروپا هم علیرغم توقف واردات گاز از روسیه، حجم گاز مایع وارداتی خود را از آمریکا افزایش داده؛ موضوعی که به عقیده کارشناسان، در کنار بازگشایشی مجدد یکی از کارخانجات گاز مایع در تگزاس، سبب شده تا آمریکا در سال 2023 عنوان بزرگترین صادرکننده گاز طبیعی جهان را به خود اختصاص دهد.
در سطح منطقه و در ادامه برنامه های اصلاحی، عربستان به موازات انجام مذاکراتی در باب تقویت مراودات حمل و نقل زمینی با اردن، به دنبال ارتقای همکاریهای تجاری و اقتصادی با این کشور است. همچنین توافقنامه ای را با مصر و در باب احداث یک کارخانه تولید آمونیاک سبز در منطقه اقتصادی کانال سوئز امضا نموده تا جای پای خود را در بازار هیدروژن سبز که در آینده تقاضای بالایی را به خود جلب خواهد کرد، محکم کرده باشد. در این سو، ترکیه که به دنبال جذب سرمایه گذاری خارجی با هدف کاهش تورم و مقابله با بحران اقتصادی است، در خلال انعقاد توافقنامه های متعدد با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، امضای قراردادی را مبنی بر خرید بخشی از سهام بندر ازمیر با امارات متحده عربی در دست انجام دارد. متعهد شدن به افزایش حجم تجارت دو طرفه با آذربایجان و امضای قراردادی با عراق مبنی بر تامین مالی تجارت خارجی با ارزهای ملی نیز از جمله اقدامات مثبت ترکیه در همین راستا است.
در بخش پژوهشهای تازه، چهار گزارش مورد بررسی قرار گرفته است. گزارشی که توسط بانک جهانی و در مورد آخرین وضعیت اقتصادی چین منتشر شده، بیانگر بهبود نسبی اما شکنندهای است که با رکود طولانی مدت و کاهش سرمایه گذاری در بازار املاک و مستغلات و کاهش تجارت خارجی چین در تقابل است. آنکتاد نیز ایجاد یک پنجره واحد الکترونیکی برای تجارت را به همراه تمامی الزامات مترتب بر آن، به منظور تسهیل و توسعه تجارت، در قالب یک گزارش توصیه نموده است. آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر و سازمان تجارت جهانی نیز طی یک پروژه مشترک، نقش هیدروژن سبز در انتقال جهانی به اقتصاد کم‌کربن را تبیین نموده اند. نهایتا بانک توسعه آسیایی، در جدیدترین به روزرسانی گزارش مربوط به چشم انداز توسعه آسیا، انعطاف پذیری این منطقه را در مواجهه با چالشهای اقتصاد جهانی پیش بینی نموده است.