همه گیری کووید-19 یک پدیده جهانی بود که در مدت زمان کوتاهی تغییرات پرشتابی را درحوزه های مختلف اقتصادی بوجود آورد که اثرات آن در حوزه بازارهای مجازی مشهود تر بود. بحران کووید-19بر روی کشور های مختلف، صنایع، بنگاهها و حتی افراد مختلف اثرات متفاوتی بنا به شرایط هر کدام داشته است . در طی مراحل اولیه با شیوع ویروس کووید-19 در انتهای سال 1398 و سال 1399 در ایران ، شوکهای حاصله از آن در فضای اقتصادی کشورها مشاهده شد؛ با تعلیق برخی کسب وکارها و تعطیلی آن‌ها، اثرات این بحران بر تولید و همچنین رفتار های مصرف و خرید مشتریان پدیده ای مهم و قابل تامل برای پژوهشگران اقتصادی و اجتماعی به شمار می رود.
می توان به جرات گفت که حتی بزرگ‌ترین شرکت‌های دنیا (مانند غول های حمل و نقل هوایی) از اثرات منفی آن مصون نماندند. برای مثال خالی شدن هتل های بزرگ و شرکت های بزرگ ایرلاین و قطارهای مسافربری از مسافر، مختل شدن زنجیره تامین و به دنبال آن توقف یا کاهش سطح تولید و فعالیت در بسیاری از بنگاه های و بخش های اقتصادی، خالی بودن فروشگاه‌ها از مشتری و عدم تقاضا برای برخی کالاها را می شود برشمرد. تا جایی که پویایی کسب و کارها تحت تاثیر محدویت های ناشی از آن قرار گرفت.
یکی از پیامدهای مهم همه گیری جهانی کووید-19، تغییر رفتار مصرف کنندگان از حضور در بازارها و خیابان ها و مراکز ارائه خدمات عمومی برای خریدهای حضوری به خانه نشینی و خرید از بازارهای مجازی بود. این تاثیر موجب رونق بازارهای مجازی و رشد فعالیت پلتفرم ها و سامانه های تدارک و عرضه کالاها و خدمات در بستر اینترنت شد. از این رو در پژوهش حاضر تاثیر همه گیری کووید-19 بر رفتار خانوارها در جایگزینی خرید مجازی کالاها و خدمات به روش کیفی و با استفاده از ابزار پرسشنامه بررسی شد.
بر اساس نتایج پژوهش حاضر بین جایگزینی به خرید مجازی، نسبت گرایش به خرید ازپلتفرم دیجی کالا رابطه دوسویه مثبت و معناداری وجود دارد. به این معنی که پاسخگویان در جایگزینی خرید مجازی به جای خرید حضوری، نسبت به خرید از دیجی کالا گرایش مثبت دارند اما این گرایش مثبت صرفا آز ان این پلتفرم نبوده و بدان معنی نیست که گرایش به پلتفرم دیجی کالا نسبت به سایر پلتفرم های مطروحه بیشتر باشد چرا که با توجه به نتایج حاصل از محاسبات صورت گرفته معلوم شد گرایش به دیجی کالا در رتبه سوم بعد از اسنپ و فیلیمو قرار می گیرد . و همچنین در دوران کووید-19 بیشترین جایگزینی خرید به صورت خرید مجازی کالا و خدمات در گروه تاکسی های اینترنتی صورت گرفته است.بر اساس دیگر نتایج به دست آمده با توجه به اینکه بین واریانس های زنان و مردان تفاوت معناداری وجود دارد،نشان دهنده این است که در خرید اینترنتی و استفاده ازپلتفرم های مجازی، زنان و مردان رفتار یکسانی ندارند و گرایش زنان به خرید اینترنتی از پلتفرم ها بیشتر از مردان است. همینطور مشاهده شد بین سطح تحصیلات و گرایش به خرید از پلتفرم ها تفاوت معناداری وجود دارد و اثر میزان تحصیلات افراد در جایگزینی خرید معنادار است. همچنین سایر تحلیل های ارایه شده نشان داد که با افزایش تحصیلات افراد گرایش افراد برای جایگزینی خرید مجازی بیشتر میشود. در دوره همه گیری کووید-19 اقبال به پلتفرم های گوناگون یک دست نبوده است. بیشترین میزان خرید مربوط به دیجی کالا است. اما بیشترین میزان اقبال برای اسنپ بود که تغییر پر شتابی را پس از بحران همه گیری کووید-19 در جهت افزایش گرایش به جایگزینی خدمات این پلتفرم که در حدود 43 درصد است تجربه کرده است. کمترین میزان اقبال نیز مربوط به طاقچه است که از سوی 18 درصد از پاسخگویان بیان شده است. در ادامه نتایج نشان داد در تعمیرات لوازم خانگی 8/3 درصد و رزرو هتل ها با 6/5 درصد کم ترین جایگزینی رخ داده است.