شاخص مدیران خرید، مبانی، الزامات و امکان‌سنجی پیادهسازی در ایران
امروزه یکی از معضلات و مشکلات در کشورهای در حال توسعه، دسترسی به آمار و اطلاعات دقیق، جامع و به روز میباشد. ارائه اطلاعات به موقع و مناسب، منجر می‌شود تا برنامهریزان و سرمایه‌گذاران به راحتی بتوانند تصمیمات بلندمدت و حتی کوتاه‌مدت را اتخاذ نمایند. در کشورهای در حال توسعه، این امر به خوبی اجرا نمیشود، یعنی اطلاعات معمولا زمانی به دست اشخاص می‌رسد که استفاده از آن منفعت خاصی به آنها نمیرساند. لذا تهیه شاخصی که هم سریع‌تر بتوان آن را به دست آورد و هم نمای کلی از اقتصاد را نشان دهد، نیاز مبرم اقتصاددانان و سیاستگذاران میباشد. شاخص PMI این نشانهها را کاملا دارا میباشد.
شاخص مديران خرید[1]( PMI) یکی از مهمترین شاخصهای بیان‌کننده ویژگی‌های اقتصاد، در بسیاری از کشورهای جهان میباشد. موسسه مدیریت عرضه [2](ISM) از سال 1948 میلادی، تهیه اين شاخص را برای کشور ایالات متحده آغاز كرده است. همچنین مؤسسه بین‌المللی IHS Markit بر مبنای کار ISM، این شاخص را برای بیش از 30 کشور دنیا و بیش از 22000 بنگاه بخش خصوصی محاسبه و منتشر میکند.
شاخص مديران خرید، هر ماه از طريق جمع‌آوری اطلاعات حاصل از پرسش‌نامه‌اي كه بين مديران شرکت‌های بخشهای مختلف اقتصادی توزيع مي‌شود، محاسبه مي‌شود. از پاسخ‌دهندگان خواسته می‌شود تا مقدار توليد، سفارشات جدید، مدت زمان تحویل سفارش، موجودی مواد خريداري شده و استخدام شرکت را در مقایسه با ماه قبل گزارش دهند. علاوه بر این پرسش‌هاي اصلی، پرسش‌های تکمیلی دیگری نیز وجود دارد که بر حسب نیاز تعیین می‌شوند.
براين اساس، PMI به دو بخش تقسیم می‌شود: عدد PMI اصلي، كه جهت ارائه تصويري كلي از سلامت اقتصاد طراحي شده و زير شاخص‌ها یا اطلاعات سطح جزئي‌تر كه بينشي از متغيرهاي كليدي اقتصاد مانند تورم، اشتغال، موجودی و ... را فراهم می‌کنند.
عدد PMI اصلي، يك شاخص تركيبي است كه از تركيب 5 زير شاخص تشكيل مي‌شود. اين زيرشاخص‌ها و وزن آنها در دو موسسه ISM و IHS Markit عبارت‌اند از:
|
شاخص |
موسسه ISM |
موسسه IHS Markit |
|
ستانده |
20% |
25% |
|
سفارش جديد |
20% |
30% |
|
زمان تحویل سفارش توسط تأمین‌کنندگان |
20% |
15% |
|
موجودي مواد خریداري شده |
20% |
10% |
|
ميزان استخدام جديد |
20% |
20% |
پاسخ سؤالات پرسشنامه این شاخص، از سه گزينه تشكيل شده است: "بهتر از ماه قبل" ، "مانند ماه قبل" و " بدتر از ماه قبل". به هر پاسخ "بهتر از ماه قبل" يك امتياز و به هر پاسخ "مانند ماه قبل" نيم امتياز داده مي‌شود اما به پاسخ‌هاي "بدتر از ماه قبل" هيچ امتيازي تعلق نمي‌گيرد. پس از آنكه امتياز هر يك از زير شاخص‌ها به دست آمد، درنهایت مقداري كه براي PMI اعلام مي‌شود مقداري است كه از تركيب امتياز زيرشاخص‌ها با سهم‌هايي كه در فوق آورده شد، محاسبه مي‌گردد.
: درصد جواب‌هایی که بهبود یا افزایش را نشان می‌دهد
: درصد جواب‌هایی که بدون تغییر را نشان می‌دهد
: درصد جواب‌هایی که کاهش را نشان می‌دهد
چنانچه نيمي از پاسخ‌ها "بهتر از ماه قبل" ونيم ديگر "بدتر از ماه قبل" باشد، مقدار PMI محاسبه شده عدد 50 خواهد بود، پس در واقع رقم 50 نشان‌دهنده وضعيتي ميانه است. هر چقدر مقدار این شاخص از 50 بیشتر باشد، تغییرات در ماه بزرگ‌تر است؛ به عنوان مثال شاخص 55 افزایش بیشتری را به مراتب نسبت به شاخص 5/52 نشان می‌دهد.
دوره پیشنهادی انتشار این شاخص بر اساس بررسی‌های صورت گرفته در بخشهای صنعت، خدمات، ساختمان و كل اقتصاد بیشتر به صورت ماهانه پیشنهاد می‌شود به گونه‌ای که PMI صنعت در اولین روز کاری، PMI خدمات و کل اقتصاد در سومین روزکاری هر ماه، زمان‌های پیشنهادی برای انتشار عدد شاخص می‌باشند.
در کنار مزایای این شاخص از جمله سرعت بالای ارائه، مبتنی بودن بر واقعیت نه حدس یا نظر، قابلیت مقایسه بین‌المللی، وابستگی و ارتباط با رشته فعالیت‌ها و ... مزیت مهم دیگر این شاخص نسبت به سایر شاخصهای اقتصادی نوع سوالات موجود در پرسشنامه است، که دارای حساسیت کمتر و در نتیجه با بی‌پاسخی و عدم همکاری کمتری از سوی بنگاه‌ها مواجه میباشد؛ زیرا برخلاف سایر پرسش‌نامه‌ها، تاکید اصلی آن بر اطلاعات مالی کارگاه نیست.
با توجه به نیاز مبرم کشور به اطلاعات اقتصادی به موقع و قابل اعتماد برای برنامهریزان اقتصادی و تصمیمگیران، یکی از فاکتورهای مهم برای اقتصاد در حال توسعه کشور، تعامل و همکاری با اقتصادهای بزرگ و توسعه یافته میباشد و این تعامل حاصل نمیشود مگر اینکه همراه و همگام با کشورهای توسعه یافته تهیه و تولید شاخصهای بین‌المللی و روز دنیا را آغاز کنیم.
هدف عمده این گزارش معرفی و نشان دادن اهمیت بسزای این شاخص در برنامهریزیها و تصمیمگیریهای اقتصادی بود. کمبود چنین شاخصهای جهانی در ایران باعث طولانیتر شدن مسیر توسعه کشور به سمت اقتصادی پایدار و جهانی خواهد شد.
[1] Purchasing Managers' Index (PMI)
[2] Institute for Supply Management