عدد شامخ کل (۶۱/۳۹) بیشتر از ۵۰، نشان دهنده بهبود قابل توجه در رونق بخش صنعت در اردیبهشت ماه نسبت به ماه گذشته (۳۶/۳۸) است.

- شاخص مقدار تولید (۶۹/۹۷) در اردیبهشت، بیشترین روند افزایش نسبت به ماه قبل را در بین ۵ مولفه اصلی شامخ داشته است.

- شاخص موجودی مواد اولیه (۴۳/۰۵) در اردیبهشت، تنها مؤلفه از ۵ مولفه‌ی اصلی شامخ است که رقم کمتر از ۵۰ را ثبت کرده است.

- شاخص میزان استخدام و بکارگیری نیروی انسانی (۵۳/۳۰) با افزایش مقدار نسبت به ماه گذشته، برای نخستین بار ، رقم بیش از ۵۰ را ثبت کرده است.

- شاخص میزان سفارش جدید مشتریان نیز با افزایش ۳۱ واحدی در این ماه نسبت به ماه قبل، به رقم ۶۶/۳۱ رسید.

- شاخص انتظارات تولید در ماه آینده نیز با رقم ۵۹/۴۳، ادامه بهبود نسبی وضعیت بخش صنعت درخردادماه را پیش بینی می کند.

عدد شامخ (۵۵/۳۶) برای اولین بار عدد بیشتر از ۵۰ را نشان می­دهد و این به معنی وضعیت مثبت و رو به رشد بخش صنعت در اسفند ماه نسبت به ماه قبل است. در این ماه نیز عدد شامخ رشد قابل توجه ۷/۷۳ واحدی را نسبت به ماه قبل تجربه کرده است.

صنایعی که بیشترین تأثیر را در روند صعودی و مثبت شدن شامخ در اسفند ماه داشته­اند به ترتیب عبارتند از: تولید وسایل نقلیه و قطعات وابسته، تولید ماشین‌آلات، تولیدمحصولات لاستیک و پلاستیک، تولید محصولات شیمیایی، تولید چوب، کاغذ و مبلمان،

مقدار تولید و میزان سفارشات جدید مهمترین عوامل تأثیرگذار در عدد شامخ اسفند ماه بوده­اند به گونه­ای که شاخص میزان سفارشات جدید در این ماه به عدد ۶۶/۸۱ و شاخص مقدار تولید نیز به عدد ۵۷/۲۳ رسیده است.

شاخص صادرات نیز در اسفندماه مانند ماه پیش، روند صعودی را طی کرده است.

شاخص انتظارات تولید برای ماه آینده کاهش ۲۱/۴۱ واحدی را نسبت به همین شاخص در ماه قبل تجربه کرده است. این شاخص در این ماه به عدد پایین­تر از ۵۰ (۳۲/۴۰) رسیده است که نشان­دهنده­ انتظار کاهش تولید صنعتی در ماه آینده (فروردین۱۳۹۸) است.

شاخص انتظارات تولید برای ماه آینده کاهش ۲۱/۴۱ واحدی را نسبت به همین شاخص در ماه قبل تجربه کرده است. این شاخص در این ماه به عدد پایین­تر از ۵۰(۳۲/۴۰) رسیده است که نشان­دهنده­ انتظار کاهش تولید صنعتی در ماه آینده (فروردین۱۳۹۸) است.

مرکز آمار و اطلاعات اقتصادی اتاق ایران، شاخص مدیران خرید (PMI) برای بهمن‌ماه را استخراج و منتشر کرد. این شاخص در بهمن‌ماه امسال ۴۷/۶۳ واحد محاسبه شده که نسبت به شامخ دی‌ماه امسال ۸/۲۸ واحد (معادل ۲۱/۰۴ درصد) بهبود پیدا کرده اما این شاخص همچنان پایین‌تر از ۵۰ واحد است و از انقباض در اغلب فعالیت‌های اقتصادی کشور حکایت دارد.

شامخ یا همان شاخص مدیران خرید (PMI) مقیاسی است که مرکز آمار و اطلاعات اقتصادی اتاق ایران از طریق پاسخ بنگاه‌های نمونه در صنایع مختلف به سؤالات مشخص، استخراج و اوایل هرماه منتشر می‌شود و رونق، رکود یا ثبات کسب‌وکارهای مورد بررسی را نشان می‌دهد.

در جریان استخراج این شاخص، اگر عدد شاخص بیش از ۵۰ درصد باشد نشان می‌دهد که اقتصاد درحال‌توسعه است درحالی‌که هر رقمی زیر ۵۰ درصد، از قرار داشتن اقتصاد در شرف انقباض و رکود حکایت دارد.

بر اساس محاسباتی که از سوی مرکز آمار و اطلاعات اقتصادی اتاق ایران برای استخراج شامخ بهمن‌ماه ۱۳۹۷ انجام شده، شامخ این ماه ۴۷/۶۳ واحد بوده که از بهبود قابل‌توجه وضعیت این شاخص نسبت به دی‌ماه حکایت دارد؛ اما ازآنجایی‌که همچنان رقم شاخص کمتر از ۵۰ واحد است، از باقی ماندن رکود در کسب‌وکارهای اقتصادی خبر می‌دهد.

امروزه یکی از معضلات و مشکلات در کشورهای در حال توسعه، دسترسی به آمار و اطلاعات دقیق، جامع و به روز می‌باشد. تهیه شاخصی که هم سریع‌تر بتوان آن را به دست آورد و هم نمای کلی از اقتصاد را نشان دهد، نیاز مبرم اقتصاددانان و سیاست‌گذاران جهت اتخاذ تصمیمات بلندمدت و حتی کوتاه‌مدت می‌باشد. شاخص مديران خرید(شامخ- PMI) این نشانه‌ها را کاملا دارا می‌باشد.

شاخص مديران خرید، هر ماه از طريق جمع‌آوری اطلاعات حاصل از پرسش‌نامه‌اي كه بين مديران شرکت‌های بخش­های مختلف اقتصادی توزيع مي‌شود، محاسبه مي‌شود. از پاسخ‌دهندگان خواسته می‌شود تا مقدار توليد، سفارشات جدید، مدت زمان تحویل سفارش، موجودی مواد خريداري شده و استخدام شرکت را در مقایسه با ماه قبل گزارش دهند. علاوه بر این پرسش‌هاي اصلی، پرسش‌های تکمیلی دیگری نیز وجود دارد که بر حسب نیاز تعیین می‌شوند.

 براين اساس،  PMI به دو بخش تقسیم می‌شود: عدد PMI اصلي، كه جهت ارائه تصويري كلي از سلامت اقتصاد طراحي شده و زير شاخص‌ها یا اطلاعات سطح جزئي‌تر كه بينشي از متغيرهاي كليدي اقتصاد مانند تورم، اشتغال، موجودی و ... را فراهم می‌کنند.

اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، برای نخستین بار به اجرای طرح شامخPMI -  در ایران پرداخته و نخستین بار این شاخص را برای بخش صنعت در مهرماه 1397 ارائه کرده است. حدود 400 شرکت دارای بیشترین ارزش افزوده تولیدی در بخش‌های مختلف اقتصادی (صنعتی) به عنوان نمونه انتخابی برای ارائه اطلاعات مورد نیاز به صورت مستمر و ماهانه در این طرح مشارکت می‌کنند.

 نتایج طرح شامخ در آذرماه 1397 براساس اطلاعات اخذشده از مهمترین فعالان اقتصادی در بخش صنعت نشان می­دهد که شاخص مدیران خرید با رقم 39/21 ( بهترین رقم شاخص 100است) وضعیت نامناسبتری را نسبت به دو ماه گذشته(مهر= 41/91 و آبان = 40/96) داشته که با توجه به شواهد موجود حاکی از  رشد منفی در اقتصاد بخش صنعت است. بر اساس نتایج طرح میزان سفارشات مشتریان و مقدار تولید، مهمترین عوامل در کاهش عدد شامخ در ماه آذر و آبان می‌باشند. همچنین شاخص‌های مقدار تولید، قیمت خرید مواد اولیه، قیمت تولیدات و میزان فروش نیز در فصل پاییز روند نزولی داشته‌اند. رشد 1/06 درصدی شاخص انتظارات تولید در فصل پاییز، نشان‌دهنده انتظارات مثبت برای بازار صنعت در آینده نزدیک می‌باشد.

شاخص مدیران خرید، مبانی، الزامات و امکان‌سنجی پیاده­سازی در ایران

امروزه یکی از معضلات و مشکلات در کشورهای در حال توسعه، دسترسی به آمار و اطلاعات دقیق، جامع و به روز می­باشد. ارائه اطلاعات به موقع و مناسب، منجر می‌شود تا برنامه‌ریزان و سرمایه‌گذاران به راحتی بتوانند تصمیمات بلندمدت و حتی کوتاه‌مدت را اتخاذ نمایند. در کشورهای در حال توسعه، این امر به خوبی اجرا نمی­شود، یعنی اطلاعات معمولا زمانی به دست اشخاص می‌رسد که استفاده از آن منفعت خاصی به آن­ها نمی­رساند. لذا تهیه شاخصی که هم سریع‌تر بتوان آن را به دست آورد و هم نمای کلی از اقتصاد را نشان دهد، نیاز مبرم اقتصاددانان و سیاست­گذاران می­باشد. شاخص PMI این نشانه­ها را کاملا دارا می‌باشد.

شاخص مديران خرید[1]( PMI) یکی از مهمترین شاخص‌های بیان‌کننده ویژگی‌های اقتصاد، در بسیاری از کشورهای جهان می‌باشد. موسسه مدیریت عرضه [2](ISM) از سال 1948 میلادی، تهیه اين شاخص را برای کشور ایالات ‌متحده آغاز كرده است. همچنین مؤسسه بین‌المللی IHS Markit بر مبنای کار ISM، این شاخص را برای بیش از 30 کشور دنیا و بیش از 22000 بنگاه بخش خصوصی محاسبه و منتشر می­کند.

شاخص مديران خرید، هر ماه از طريق جمع‌آوری اطلاعات حاصل از پرسش‌نامه‌اي كه بين مديران شرکت‌های بخش­های مختلف اقتصادی توزيع مي‌شود، محاسبه مي‌شود. از پاسخ‌دهندگان خواسته می‌شود تا مقدار توليد، سفارشات جدید، مدت زمان تحویل سفارش، موجودی مواد خريداري شده و استخدام شرکت را در مقایسه با ماه قبل گزارش دهند. علاوه بر این پرسش‌هاي اصلی، پرسش‌های تکمیلی دیگری نیز وجود دارد که بر حسب نیاز تعیین می‌شوند.

 براين اساس، PMI به دو بخش تقسیم می‌شود: عدد PMI اصلي، كه جهت ارائه تصويري كلي از سلامت اقتصاد طراحي شده و زير شاخص‌ها یا اطلاعات سطح جزئي‌تر كه بينشي از متغيرهاي كليدي اقتصاد مانند تورم، اشتغال، موجودی و ... را فراهم می‌کنند.

عدد PMI اصلي، يك شاخص تركيبي است كه از تركيب 5 زير شاخص تشكيل مي‌شود. اين زيرشاخص‌ها و وزن آن‌ها در دو موسسه ISM و IHS Markit عبارت‌اند از:

پاسخ سؤالات پرسشنامه‌ این شاخص، از سه گزينه تشكيل شده است: "بهتر از ماه قبل" ، "مانند ماه قبل" و " بدتر از ماه قبل". به هر پاسخ "بهتر از ماه قبل" يك امتياز و به هر پاسخ "مانند ماه قبل" نيم امتياز داده‌ مي‌شود اما به پاسخ‌هاي "بدتر از ماه قبل" هيچ امتيازي تعلق نمي‌گيرد. پس از آنكه امتياز هر يك از زير شاخص‌ها به دست آمد، درنهایت مقداري كه براي PMI اعلام مي‌شود مقداري است كه از تركيب امتياز زيرشاخص‌ها با سهم‌هايي كه در فوق آورده شد، محاسبه مي‌گردد.

: درصد جواب‌هایی که بهبود یا افزایش را نشان می‌دهد

: درصد جواب‌هایی که بدون تغییر را نشان می‌دهد

: درصد جواب‌هایی که کاهش را نشان می‌دهد

چنانچه نيمي از پاسخ‌ها "بهتر از ماه قبل" ونيم ديگر "بدتر از ماه قبل" باشد، مقدار PMI محاسبه شده عدد 50 خواهد بود، پس در واقع رقم 50 نشان‌دهنده وضعيتي ميانه است. هر چقدر مقدار این شاخص از 50 بیشتر باشد، تغییرات در ماه بزرگ‌تر است؛ به ‌عنوان مثال شاخص 55 افزایش بیشتری را به مراتب نسبت به شاخص 5/52 نشان می‌دهد.

دوره پیشنهادی انتشار این شاخص بر اساس بررسی‌های صورت گرفته در بخش‌های صنعت، خدمات، ساختمان و كل اقتصاد بیشتر به صورت ماهانه پیشنهاد می‌شود به گونه‌ای که PMI صنعت در اولین روز کاری، PMI خدمات و کل اقتصاد در سومین روزکاری هر ماه، زمان‌های پیشنهادی برای انتشار عدد شاخص می‌باشند.

در کنار مزایای این شاخص از جمله سرعت بالای ارائه، مبتنی بودن بر واقعیت نه حدس یا نظر، قابلیت مقایسه بین‌المللی، وابستگی و ارتباط با رشته فعالیت‌ها و ... مزیت مهم دیگر این شاخص نسبت به سایر شاخص‌های اقتصادی نوع سوالات موجود در پرسشنامه است، که دارای حساسیت کمتر و در نتیجه با بی‌پاسخی و عدم همکاری کمتری از سوی بنگاه‌ها مواجه می‌‌باشد؛ زیرا برخلاف سایر پرسش‌نامه‌ها، تاکید اصلی آن بر اطلاعات مالی کارگاه نیست.

با توجه به نیاز مبرم کشور به اطلاعات اقتصادی به موقع و قابل اعتماد برای برنامه­ریزان اقتصادی و تصمیم­گیران، یکی از فاکتورهای مهم برای اقتصاد در حال توسعه کشور، تعامل و همکاری با اقتصاد­های بزرگ و توسعه یافته می­باشد و این تعامل حاصل نمی­شود مگر اینکه همراه و همگام با کشورهای توسعه یافته تهیه و تولید شاخص­های بین‌المللی و روز دنیا را آغاز کنیم.

هدف عمده این گزارش معرفی و نشان دادن اهمیت بسزای این شاخص در برنامه­ریزی­ها و تصمیم­گیری­های اقتصادی بود. کمبود چنین شاخص‌های جهانی در ایران باعث طولانی­تر شدن مسیر توسعه کشور به سمت اقتصادی پایدار و جهانی خواهد شد.

[1] Purchasing Managers' Index (PMI)

[2] Institute for Supply Management