بررسی و شناسایی فرصت‌های صادراتی ایران به غنا
این گزارش با هدف تقویت تعاملات تجاری جمهوری اسلامی ایران با کشور غنا و شناسایی مسیرهای جدید برای افزایش صادرات و سرمایهگذاری تهیه شده است. غنا، کشوری در منطقه غرب قاره آفریقا با جمعیتی بالغ بر ۳۴.۱ میلیون نفر، دارای موقعیت استراتژیک در کرانه خلیج گینه و اقیانوس اطلس است که آن را به یک مرکز مهم برای حمل‌ونقل دریایی و تجارت در منطقه تبدیل کرده است. این کشور با ثبات سیاسی و منابع طبیعی غنی، به یکی از مقاصد اصلی سرمایهگذاری در آفریقا تبدیل شده است.
اقتصاد غنا به صادرات مواد خام اصلی مانند طلا، نفت خام و کاکائو وابسته است. با این حال، نیاز شدید به واردات کالاهای صنعتی، ماشین‌آلات و محصولات مصرفی، بازاری مستعد برای توسعه روابط تجاری با ایران ایجاد می‌کند. فرصت‌های صادراتی و سرمایهگذاری برای ایران در غنا شامل بخش‌های زیرساختی، خدمات فنی و مهندسی و همچنین صادرات محصولات پتروشیمی، دارو و مصالح ساختمانی است. با این حال، تجارت با غنا با چالش‌هایی مانند موانع بانکی و لجستیکی روبرو است. برای غلبه بر این چالش‌ها، پیشنهادهایی مانند تشکیل کارگروه ویژه تجاری، انعقاد توافق‌نامه‌های دوجانبه و ترویج تهاتر کالا و استفاده از ارزهای محلی ارائه شده است.
در مجموع، غنا تنها یک بازار مصرف نیست، بلکه با بهره‌گیری از موقعیت استراتژیک و شبکه ارتباطی توسعه‌یافته خود میتواند به عنوان دروازه‌ای راهبردی برای دسترسی به کشورهای محصور در خشکی مانند بورکینافاسو، مالی و نیجر مورد استفاده قرار گیرد. دلایل این امر عبارتند از:
- موقعیت جغرافیایی و دسترسی به اقیانوس اطلس: غنا با یک خط ساحلی طولانی و دو بندر اصلی «تِما» و «تاکورادی»، یک مرکز ترانزیتی مهم برای دسترسی به کشورهای شمال آفریقا محسوب میشود. این دسترسی لجستیکی، مزیت مهمی برای صادرات کالا به کل منطقه است.
- ثبات سیاسی و حکمرانی خوب: غنا به عنوان یک الگوی دموکراسی در غرب آفریقا، دارای یک محیط سیاسی باثبات و نهادهای قدرتمند است که به جذب سرمایه‌گذاران خارجی کمک می‌کند.
- بازار هدف جذاب: با توجه به نیازهای غنا، خدمات فنی و مهندسی، محصولات پتروشیمی و مصالح ساختمانی ایران می‌توانند تقاضای بالایی داشته باشند. همچنین، پتانسیل بالای غنا در کشاورزی و صنایع تبدیلی فرصت‌های سرمایهگذاری پرسودی را برای ایران فراهم می‌کند.
با توجه به نیازهای بازار غنا و پتانسیل‌های تولیدی ایران، فرصت‌های تجاری و سرمایهگذاری در بخش‌های زیر قابل توجه است:
- کشاورزی و صنایع تبدیلی: غنا با زمین‌های حاصلخیز و نیروی کار فراوان، بستر مناسبی برای کشت فراسرزمینی محصولات استراتژیک مانند سویا و پالم است. همچنین، سرمایهگذاری در فرآوری محصولات کشاورزی برای تولید محصولاتی مانند روغن خوراکی از پالم، میتواند سودآور باشد.
- محصولات پتروشیمی و صنعتی: با توجه به نیاز غنا به توسعه زیرساخت‌ها، ایران میتواند در زمینه صادرات محصولاتی مانند قیر، مواد پلاستیکی و مواد شیمیایی که در ساخت‌وساز و صنایع استفاده می‌شوند، فعالیت کند.
- خدمات فنی و مهندسی: شرکت‌های ایرانی می‌توانند در پروژه‌های عمرانی مانند ساخت جاده‌ها، نیروگاه‌ها و خطوط ریلی در غنا مشارکت کنند.
- دارو و تجهیزات پزشکی: با توجه به وابستگی غنا به واردات محصولات دارویی، ایران میتواند با صادرات داروهای ارزان‌قیمت و باکیفیت و همچنین تجهیزات پزشکی، سهم قابل توجهی از این بازار را به دست آورد.
تجارت با غنا با چالش‌هایی مانند موانع بانکی ناشی از تحریم‌ها، رقابت شدید با کشورهای دیگر و مشکلات لجستیکی روبرو است. برای غلبه بر این چالش‌ها، پیشنهادهای زیر مطرح میشود:
- انعقاد توافق‌نامه‌های تجاری دوجانبه: این توافق‌نامه‌ها میتواند به کاهش تعرفه‌ها و تسهیل فرآیندهای تجاری کمک کند.
- ترویج تهاتر کالا و استفاده از ارزهای ملی: این روش میتواند به حل مشکلات مربوط به انتقال ارز و تحریم‌ها کمک کند.
- فعال‌سازی کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی: این کمیسیون میتواند به عنوان یک مرجع رسمی برای حل مشکلات و تسهیل روابط تجاری عمل کند.
دیپلماسی اقتصادی ازبکستان
1. گذار اقتصادی:
جمهوری ازبکستان از سال 1991 در حال گذار از یک اقتصاد برنامه‌ریزی شده به سوی یک اقتصاد مبتنی بر بازار آزاد است. این گذار شامل آزادسازی قیمت‌ها، تجارت و ارز، خصوصی‌سازی و اصلاحات در بخش مالی بوده است. اصلاحات مذکور به رشد اقتصادی (به طور متوسط %5.5 در سال (و بهبود فضای کسب و کار در این کشور کمک کرده است. رتبه ازبکستان در شاخص سهولت کسب و کار در سال 2023، 69 از 190 بوده است. این رتبه در سال 2018، 167 در میان 190 کشور بوده است.
2. عضویت در سازمان تجارت جهانی:
ازبکستان در سال 1994 درخواست عضویت در سازمان تجارت جهانی (WTO) را ارائه داد. مذاکرات الحاق به دلیل نگرانی‌های این کشور در خصوص مزایای اندک عضویت، از جمله تعهدات این کشور در خصوص آزادسازی تجارت خدمات و کشاورزی، با کندی پیش رفته است. با این حال، دولت جدید ازبکستان متعهد به پیوستن به WTOبوده و در حال انجام اصلاحات لازم برای این منظور است. از جمله این اصلاحات می توان به اصلاح قانون گمرک، قانون رقابت و قانون مالکیت معنوی اشاره کرد. عضویت در WTO می تواند به افزایش صادرات ازبکستان، جذب سرمایهگذاری خارجی و ارتقای سطح تکنولوژی در این کشور کمک کند.
3. سرمایهگذاری و محیط کسب و کار:
جمهوری ازبکستان برای جذب سرمایهگذاری خارجی تلاش می‌کند. در این راستا اصلاحات اقتصادی انجام شده، فرصت‌های جدیدی را برای کسب و کارهای خارجی در این کشور ایجاد کرده است. با وجود این، چالش‌هایی مانند فساد (رتبه 140 از 180 در شاخص فساد در سال 2022)، بوروکراسی پیچیده و ضعف زیرساخت‌ها هنوز در این کشور وجود دارد. به منظور بهبود فضای کسب و کار، دولت ازبکستان اقداماتی مانند الکترونیکی کردن خدمات دولتی و ایجاد مناطق آزاد تجاری را انجام داده است.
4. روابط تجاری با ایران:
حجم تجارت بین ایران و ازبکستان در10 ماه نخست سال 1402 به 370 میلیون دلار رسید .این رقم در سال 1399، 220 میلیون دلار بوده است. هدف‌گذاری برای افزایش این رقم به یک میلیارد دلار تا سال 1404 انجام شده است. توافق تجارت ترجیحی نیز بین دو کشور به امضا رسیده است. این توافق در سال 1396 به امضا رسید و شامل تعرفههای ترجیحی برای 350 قلم کالای صادراتی دو کشور است. سند اجرایی این توافقنامه اخیرا امضا شد. مبادلات تجاری بین دو کشور عمدتاً از طریق زمینی و به صورت ترانزیت از طریق کشورهای دیگر انجام میشود.
5. زمینه‌های همکاری و چالش‌ها:
زمینه‌های متعددی برای همکاری اقتصادی بین ایران و ازبکستان وجود دارد. از جمله این زمینهها میتوان به کشاورزی، انرژی، صنعت، معدن، گردشگری و ترانزیت اشاره کرد. ضعف در حمل و نقل ریلی بین دو کشور، کمبود پروازهای مستقیم و تعرفههای گمرکی بالا، از جمله چالش‌های پیش روی توسعه روابط تجاری فیمابین است.
6. راهکارها:
- توسعه حمل‌ونقل ریلی بین دو کشور میتواند به کاهش هزینههای حمل و نقل و افزایش حجم تجارت بین دو کشور کمک کند.
- افزایش تعداد پروازهای مستقیم: این امر میتواند رفت و آمد فعالان اقتصادی را تسهیل کند.
- تشویق ازبکستان به اقدام متقابل در خصوص حذف روادید برای اتباع ایران با هدف تقویت ارتباطات اقتصادی، اجتماعی و گردشگری میان دو کشور.
- سرمایهگذاری مشترک شرکت‌های دو کشور در حوزه صنایع دارویی.
- افزایش اعزام و پذیرش هیات تجاری میان دو کشور برای آشنایی بیشتر با فرصت‌های همکاری و سرمایهگذاری.
- تشویق همکاری‌ها در حوزه‌های نفت و گاز، پتروشیمی و معدن.
- تلاش برای توسعه حمل‌ونقل ریلی میان دو کشور.
- تأسیس دفتر خدمات تجاری در ازبکستان برای ارائه خدمات مشاوره به بازرگانان ایرانی.
- تشکیل کمیته صنعتی میان صنعتگران ایران و ازبکستان را با هدف شناسایی پروژه‌های دارای مزیت نسبی و سرمایهگذاری.
- سرمایهگذاری مشترک برای ساخت ماشین‌آلات و تجهیزات کشاورزی با توجه به توانمندی‌های شرکت‌های ایرانی و نقش کشاورزی در اقتصاد ازبکستان.