توسعه پایدار عبارت است از توسعه‌ای که نیازهای نسل‌های کنونی را تأمین کند، بدون اینکه توانایی نسل‌های آینده را در برآوردن نیازهایشان به مخاطره اندازد. این مفهوم به توسعه‌ای تأکید می‌کند که از نظر اقتصادی پویا و پربازده، از نظر محیط‌زیست غیر مخرب، از نظر اجتماعی عادلانه و از نظر فناوری مطلوب و متناسب باشد.
بررسی سیر زمانی شکل‌گیری این مفهوم نیز گویای آن است که توسعه پایدار به‌واسطه پیامدهای منفی محیط‌زیستی و اجتماعی ناشی از رویکردهای توسعه یک‌جانبه اقتصادی بعد از انقلاب صنعتی و تغییر نگرش بشر به مفهوم رشد و توسعه اقتصادی پدید آمده است و تلاش دارد که با نگاهی جدید به توسعه، توسعه‌ای همه‌جانبه و متوازن را رقم بزند. درواقع، توسعه پایدار به مدیریت استفاده از منابع طبیعی، اجتماعی، انسانی و اقتصادی در کنار حفاظت از محیط‌زیست تأکید دارد؛ به‌گونه‌ای که بدون آسیب رساندن به محیط‌زیست، پیشرفت اقتصادی، اجتماعی و سیاسی جوامع حاصل شود و ابعاد توسعه انسانی، به‌ویژه افزایش پایدار و مستمر رفاه را برای نسل امروز و آینده بشر به ارمغان آورد.
جهان امروز با چالش‌های عظیمی روبروست. هزاران نفر در فقر زندگی می‌کنند، نابرابری در درون کشورها در حال افزایش است. بیکاری (به‌ویژه در مورد جوانان) در بسیاری از کشورها به یک نگرانی جدی تبدیل شده است. ظهور تهدیدهای بهداشتی، بلایای طبیعی و شایع، افراط‌گرایی و خشونت‌طلبی، تروریسم و بحران‌های مرتبط با زندگی بشر و بروز آثار نامطلوب تخریب محیط زیست در سطح ملی و بین‌المللی، دستاوردهای چند دهه اخیر حرکت در مسیر توسعه را با تناقضاتی عجیب روبرو ساخته است. از زاویه‌ای دیگر، واقعیت‌های امروز جهان، گویای آن است که بحران‌ها و چالش‌های ایجاد شده در زمینه‌های گوناگون از هم جدا نبوده و نه‌تنها در سطح هر اقتصادی، بلکه در عرصه بین‌المللی نیز بر هم تأثیر می‌گذارند و از هم تأثیر می‌پذیرند. براین اساس، کشورها نمی‌توانند بدون توجه به مسائل توسعه پایدار به توسعه و حیات سالم خود ادامه دهند. ازاین‌رو، ضرورت تغییر نگاه به فرآیند توسعه از حالت تک بعدی (صرفاً دستیابی به رشد اقتصادی بیشتر) به وضعیتی چندبعدی و جامع‌نگر (در نظر گرفتن جنبه‌های زیست‌محیطی، اجتماعی و انسانی) در چند دهه اخیر و در سطح بین‌المللی احساس شد و رفته رفته کشورها و سازمان‌های بین‌المللی حامی توسعه و محیط زیست دریافتند که در حرکت به سمت توسعه پایدار و مقابله با چالش‌های موجود و پیش‌رو سازوکارهایی را بیندیشند و اقداماتی را در دستور کار خود قرار دهند.