مرکز پژوهشهای اتاق ایران در رویکردی تازه انتشار سلسله گزارش های "پایش تحولات تجارت جهانی" با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران را در دستور کار قرار داده است. در این قالب رویدادهای کلیدی از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می گیرند.
در ششمین گزارش از این سلسله گزارشها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه ای محیط ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار گرفته اند.
در بخش اول این گزارش و در ذیل عنوان پایش تحولات در لایه جهانی، جنگ قدرت و رقابت بین دو ابرقدرت اقتصادی، چین و آمریکا، به عنوان یکی از گسترده ترین و طولانیترین رقابتهای سیستمی در جهان مورد توجه قرار گرفته است. تلاش آمریکا در حمایت از برخی صنایع در قالب تشکیل سازمان تامین مالی صنعتی و منفک نمودن زنجیره عرضه صنایع مذکور از چین، بدون شک آتش این رقابت را تندتر خواهد کرد. اگرچه برخی کارشناسان معتقد هستند که این قواعد سختگیرانه و تحریمهای اعمال شده بر علیه چین در نهایت به ضرر بازار آمریکا خواهد بود. در نهایت علیرغم شکلگیری توافقات اندکی میان دو کشور در زمینه صادرات ریزتراشهها، روابط این دو همچنان متزلزل و آبستن جنگهای تجاری گسترده است.
در بخش دوم گزارش و در ذیل عنوان پایش تحولات در لایه منطقه ای، افغانستان همچون چند هفته اخیر، در صدر اخبار تحولات منطقه ای بوده و فروپاشی اقتصادی قریب الوقوع این کشور در نتیجه سقوط باورنکردنی دولت و به قدرت رسیدن طالبان، در مرکز توجه قرار گرفته است. آشفتگی سیستم بانکی، خشکسالی هفتاد ساله، بلوکه شدن ذخایر ارزی و متوقف شدن کمکهای بین المللی، احتمال فروپاشی سیستم اقتصادی این کشور را به شدت افزایش داده است.
مسئله قابل توجه دیگر، سرمایه گذاری 24 میلیارد دلاری شرکتهای چینی در جهان عرب و تبدیل شدن این کشور به شریک اول تجاری کشورهای منطقه است. به طور کلی چین در سالهای اخیر تلاش مضاعفی برای گسترش حوزه نفوذ در میان کشورهای عربی داشته است. کوشش برای سیطره بر اقتصاد سیاسی و صنعت نفت در عراق بعد از خروج آمریکا نیز از جمله همین موارد است که میتواند تلنگری برای سایر شرکای تجاری عراق باشد. در مصر نیز، چشمانداز مثبت رونق گردشگری از مسیر روسیه، پس از 6 سال تحریم این صنعت از سوی روسیه به دلیل سقوط عمدی هواپیمای مسافربری این کشور بر فراز صحرای سینا، امیدهای تازهای را برای اقتصاد این کشور به ارمغان آورده است. در نهایت، پس از انتشار خبر کمکهای نفتی ایران به لبنان که به تلاش برای افزایش نفوذ در لبنان تفسیر شد، آمریکا درصدد احیای خط لوله عرب برآمده که از مصر به اردن، سوریه و لبنان و به طول 1200 کیلومتر کشیده شده است. از آنجا که جایگاه سوریه در این میان بسیار کلیدی است، ایالات متحده تصمیم به لغو تحریمهای اعمال شده بر علیه این کشور گرفته تا بتواند مانع نفوذ ایران در این کشور شود.